Tarih programlarının vazgeçilmez isimlerinden olan Prof. Dr. İlber Ortaylı, toplumsal medyada vakit zaman paylaşımlar yapıyor. Ortaylı’nın Instagram öykülerinde yaptığı son paylaşım takipçilerini biraz şaşırttı.
Kitap okurken çekilen bir fotoğrafını paylaşan İlber Ortaylı’nın elinde tarih meraklılarının yakından bildiği müellif Frederick Starr’ın ‘Kayıp Aydınlanma: Orta Asya’nın Altın Çağı’ olduğu görülüyor. Ortaylı’nın takipçileri kitabın 2015 yılında yayımlandığını ve Türkçe’ye 2019 yılında çeviri edildiğini belirterek, akademisyenin bu mevzuda ‘geç kaldığı’ istikametinde paylaşımlar yaptı.
“KAYIP AYDINLANMA: ORTA ASYA’NIN ALTIN ÇAĞI” NE ANLATIYOR
İlber Ortaylı’nın paylaşımında kullandığı kitap Amerikalı akademisyen S. Frederick Starr tarafından kaleme alındı ve birinci basımı 2015’te yapıldı. İslam tarihine dair kıymetli bilgiler yer alan kitabın İngilizce tanıtımında şu sözler yer alıyor:
“Bu kapsamlı ve varlıklı bir formda resmedilmiş tarihte, S. Frederick Starr, Orta Asya’nın ortaçağ aydınlanmasının büyüleyici fakat büyük ölçüde bilinmeyen öyküsünü, en büyük beyinlerin olaylı hayatları ve şaşırtan muvaffakiyetleri aracılığıyla anlatıyor; Onlar çağdaş dünyaya bir köprü kuran dikkate paha şahsiyetler… Bu şahsiyetlerin neredeyse hepsi Arapça yazdığı için, uzun mühlet Arap oldukları varsayıldı. Aslında, Orta Asya’dan geliyorlardı; bugün Kazakistan’dan güneye Afganistan’a ve İran’ın en doğu eyaletinden Çin’in Sincan eyaletine kadar uzanan bir bölgenin Fars ve Türk halklarından geliyorlardı.
Kayıp Aydınlanma, 800 ile 1200 yılları ortasında Orta Asya’nın ticaret ve ekonomik kalkınma, kentlerinin büyüklüğü ve karmaşıklığı, sanatlarının rafine edilmesi ve her şeyden evvel birçok alanda bilginin ilerlemesi konusunda dünyaya nasıl öncülük ettiğini anlatıyor. Orta Asyalılar, öteki mevzuların yanı sıra astronomi, matematik, jeoloji, tıp, kimya, müzik, toplumsal bilimler, ideoloji ve teolojide kıymetli atılımlar gerçekleştirdiler. Cebire ismini verdiler, dünyanın çapını gibisi görülmemiş bir katiyetle hesapladılar, daha sonra Avrupa tıbbını tanımlayan kitapları yazdılar ve dünyanın en büyük şiirlerinden kimilerini kaleme aldılar. Afganistan’da çalışan bir alım, Kuzey ve Güney Amerika’nın varlığını Kolomb’dan beş yüzyıl iddia etti Tarihte nadiren tıpkı yerde ve vakitte bu kadar etkileyici bir alım kümesi ortaya çıkmıştır. Yazılarının St. Thomas Aquinas’tan bilimsel ihtilale kadar Avrupa kültürünü etkilemesi ve Hindistan’da ve Asya’nın birçoklarında benzeri formda derin bir tesir yaratması şaşırtan değil.
Kayıp Aydınlanma, bu unutulmuş muvaffakiyet çağını kayıt altına alıyor, yükselişini açıklamaya çalışıyor ve sonuncu çöküşünün nedenine ait rekabet eden teorileri araştırıyor. En son bilimsel çalışmalarla bilgilendirilen, lakin canlı ve erişilebilir bir üslupla yazılmış olan bu kitap, genel okuyucuları ve uzmanları şaşırtacak bir kitap”
S.FREDERICK STARR KİMDİR
24 Mart 1940’ta dünyaya gelen Starr 1962’de Yale Üniversitesi Edebiyat kısmından mezun oldu. Okuldayken St. Anthony Hall isimli toplumsal ve edebi topluluğun bir üyesiydi.
Daha sonra Cambridge Üniversitesi’ne devam etti ve akabinde King’s College ve Princeton Üniversitesi’nde tarih alanında doktora derecesi aldı. Kuzey Amerikalı arkeologlar ortasında, Ohio, Hamilton County’deki arkeolojik alanların araştırmasıyla tanan Starr’ın 1958 yılındaki, tarih öncesi bir Kızılderili höyüğünün keşfi sonuçları Ohio Tarih ve İdeoloji Derneği tarafından yayınlandı.
Türkiye’de arkeolog olarak çalışmaya başlayan Starr 1974’te ABD’nin Orta Asya ile araştırma temasını açan Kennan İleri Rus Araştırmaları Enstitüsü’nü kurdu. 1979-1982 yılları ortasında Tulane Üniversitesi’nde lider yardımcısı ve 1980-1981 yılları ortasında da lider yardımcısı olarak misyon yaptı.
Starr, 1983’ten 1994’e kadar Oberlin Koleji’nin 12. başkanı olarak görev yaptı. Azınlıkların işe alınmasındaki artışa karşın Starr’ın başkanlığı, Güney Afrika’dan çekilme ve bir yerleşke bakanının vazifeden alınması üzere bahislerde öğrencilerle yaşadığı çatışmaların yanı sıra Oberlin’i “Ortabatı’nın Harvard’ı” yapma dileğini da içeriyordu. Nisan 1990’da meskeninin ön bahçesinde öğrencilerle yaşadığı bir çatışmanın akabinde Starr, Temmuz 1991-Şubat 1992 ortasında lider olarak müsaade aldı, Mart 1993’te istifa etti. Bu istifa o yılın Haziran ayına kadar geçerli oldu. Oberlin’den ayrıldıktan sonra 1994-1996 yılları ortasında Aspen Enstitüsü’nün başkanlığını yaptı.
Frederic Starr, Özbekistan Kültürel Mirasının İncelenmesi, Korunması ve Popülerleştirilmesi Dünya Topluluğu’nun bir üyesi.
FREDERICK STARR’IN KİTAPLARI
Decentralization and Self-Government in Russia, (1972)
Melnikov. Solo Architect in a Mass Society (1978)
Two Evils: Memoirs of a Diplomat-Soldier During the Third Reich. (Hans von Herwarth. ile) (1981)
Red and Hot. The Fate of Jazz in the Soviet Union 1917-1980. (1983)
Southern Comfort: The Garden District of New Orleans, 1800-1900 (1989)
Bamboula!: The Life and Times of Louis Moreau Gottschalk (1995)
Strategic Assessment of Central Eurasia. Atlantic Council of the United States (Charles Fairbanks, C. Richard Nelson ve Kenneth Weisbrode ile) (2001)
Lost Enlightenment: Central Asia’s Golden Age from the Arab Conquest to Tamerlane. (2013)
Looking Forward: Kazakhstan and the United States. (Bulat Sultanov, S. Enders Wimbush, Fatima Kukeyeva, Svante E. Cornell ve Askar Nursha ile) (2014)
MÜZİSYEN KİMLİĞİ
Akademik mesleğinin yanı sıra Frederick Starr bir caz klarnetçisi… 1980 yılında Tulane’deyken Louisiana Repertory Jazz Ensemble’ı kurdu. Topluluk “New Orleans’ın gürültülü 1930 öncesi cazını korumaya” adanmıştı Küme Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve eski Sovyetler Birliği’nde sahne aldı. Mart 1982’de küme Smithsonian Enstitüsü’nde Doubleday Konferansı verdi. Ayrıyeten İtalya, Japonya ve İsveç’te ulusal televizyonlarda göründü. Caz tarihçisi Al Rose küme için “günümüzdeki sahnenin en otantik grubu” tabirlerini kullandı. Topluluğun albümleri ortasında Alive and Well (1981), Uptown Jazz (1984) ve Hot & Sweet: Sounds of Lost New Orleans (1986) yer alıyor.